Cách làm bài văn nghị luận không còn là nỗi ám ảnh nếu bạn hiểu rõ bản chất và biết cách tiếp cận đúng đắn. Thay vì loay hoay trước trang giấy trắng, hãy xem đây là cơ hội thể hiện tư duy, lập luận và chính kiến của mình. Bài viết dưới đây của instantnewshub sẽ đồng hành cùng bạn để chinh phục mọi đề văn nghị luận một cách tự tin và hiệu quả.
Tại sao cách làm bài văn nghị luận lại quan trọng?
Trước khi đi vào các bước cụ thể, hãy cùng nhau dừng lại một chút để hiểu tại sao việc thành thạo cách làm văn nghị luận lại mang ý nghĩa lớn lao đến thế. Nó không chỉ là câu chuyện về điểm số, mà còn là nền tảng cho rất nhiều kỹ năng quan trọng trong cuộc sống.
- Nâng cao khả năng thuyết phục: Cuộc sống là một chuỗi những lần chúng ta cần thuyết phục người khác. Từ việc trình bày một ý tưởng, bảo vệ quan điểm của mình, đến việc đàm phán trong công việc. Cách làm bài văn nghị luận hiệu quả chính là thao trường để bạn luyện tập nghệ thuật dùng ngôn từ và lý lẽ để chinh phục người nghe, người đọc.
- Bồi đắp tâm hồn và sự thấu cảm: Đặc biệt với nghị luận văn học, quá trình phân tích một tác phẩm giúp bạn kết nối sâu sắc hơn. Sợi dây liên kết với những mảnh đời, những thông điệp mà tác giả gửi gắm. Bạn học được cách đồng cảm, thấu hiểu và nhìn nhận thế giới một cách đa chiều nhân văn hơn.
Rõ ràng, việc đầu tư thời gian để học hỏi cách làm bài văn nghị luận là một sự đầu tư vô cùng xứng đáng cho tương lai của chính bạn.
Nền tảng vững chắc – Các bước chuẩn bị
Giống như xây một ngôi nhà, một bài văn hay cần một nền móng vững chắc. Giai đoạn chuẩn bị chính là lúc bạn xây dựng nền móng ấy. Đừng bao giờ xem nhẹ bước này, bởi nó quyết định đến 70% sự thành công của bài viết. Đây là phần khởi đầu cho một cách làm bài văn nghị luận bài bản.
Đọc kỹ và phân tích đề bài
Rất nhiều học sinh thất bại không phải vì không biết viết, mà vì viết… lạc đề. Lỗi sai này xuất phát từ việc phân tích đề bài hời hợt. Đây là bước đầu tiên nhưng lại quan trọng nhất trong cách làm bài văn nghị luận.
- Gạch chân từ khóa: Hãy dùng bút và gạch chân dưới những từ, cụm từ quan trọng nhất trong đề. Đó thường là các yêu cầu (phân tích, chứng minh, bình luận, so sánh…), đối tượng chính (một nhận định, một đoạn thơ, một vấn đề xã hội…) và phạm vi (trong đoạn trích, qua hai tác phẩm…).
- Xác định yêu cầu chính và phụ: Đề bài yêu cầu bạn làm gì là chính? Phân tích hay bình luận? Có yêu cầu phụ nào không (ví dụ: “từ đó liên hệ với thực tiễn”)?
- Tự đặt câu hỏi: Hãy tự hỏi mình: “Đề bài này thực sự muốn mình nói về điều gì? Luận điểm chính mình cần bảo vệ là gì?”. Việc này giúp bạn định hình hướng đi ngay từ đầu, tránh lan man, xa đề.
Tìm ý và lập dàn ý chi tiết – Xây dựng xương sống
Nếu phân tích đề là tìm ra đích đến, thì lập dàn ý chính là vẽ ra tấm bản đồ để đi đến đó. Một bài văn không có dàn ý chẳng khác nào một con thuyền không có bánh lái, lênh đênh vô định. Một cách làm bài văn nghị luận hiệu quả không thể thiếu một dàn ý chi tiết.
- Brainstorm (Tìm ý): Lấy một tờ giấy nháp, viết vấn đề chính ở trung tâm và vẽ ra tất cả những ý tưởng, luận điểm, dẫn chứng nảy ra trong đầu bạn. Đừng vội phán xét đúng sai, cứ để dòng suy nghĩ tuôn chảy tự nhiên.
- Sắp xếp ý tưởng thành dàn ý 3 phần then chốt có mở bài, thân bài và đưa ra kết luận.
Lập dàn ý chi tiết có thể tốn thời gian. Nhưng nó sẽ giúp bạn viết nhanh hơn, mạch lạc hơn và không bao giờ bị bí ý giữa chừng. Đây chính là bí mật của một cách làm bài văn nghị luận thông minh.
Thu thập dẫn chứng – “Thịt” cho bộ “Xương”
Lý lẽ của bạn sẽ trở nên sáo rỗng nếu không có dẫn chứng thuyết phục. Dẫn chứng chính là phần “thịt” đắp vào bộ “xương” dàn ý làm cho bài văn trở nên sống động và đáng tin cậy.
- Đối với cách làm bài văn nghị luận xã hội: Dẫn chứng có thể là số liệu thống kê, sự kiện thời sự, câu chuyện về những tấm gương người thật việc thật, hoặc những câu nói nổi tiếng.
- Đối với nghị luận văn học: Dẫn chứng chính là các chi tiết, hình ảnh, câu thơ, câu văn trong tác phẩm.
- Bí quyết nâng cao: Một yếu tố cực kỳ quan trọng, đặc biệt trong nghị luận văn học, chính là việc nắm vững bối cảnh. Hiểu được tác phẩm ra đời trong thời đại nào, xã hội lúc đó có những biến động gì, tư tưởng của thời đại ra sao… sẽ giúp bạn lý giải sâu sắc hơn rất nhiều về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm. Ví dụ, không thể phân tích Chí Phèo một cách trọn vẹn nếu không đặt nhân vật vào bối cảnh lịch sử của xã hội Việt Nam trước 1945 với sự bần cùng hóa của người nông dân. Hiểu rõ yếu tố này là một bí quyết nâng cao trong cách làm bài văn nghị luận văn học, giúp bài viết của bạn có chiều sâu và khác biệt.
Xem thêm: Mở Bài Hay Cho Phân Tích Nhân Vật – Chạm Đến Linh Hồn
Bắt tay vào viết – Hướng dẫn chi tiết từng phần
Khi nền móng đã vững, giờ là lúc chúng ta bắt tay vào xây dựng “ngôi nhà” của mình. Hãy cùng nhau đi sâu vào từng phần của cách làm bài văn nghị luận nhé.
Viết mở bài – Gây ấn tượng từ cái nhìn đầu tiên
Mở bài là cánh cửa đầu tiên dẫn người đọc vào thế giới của bạn. Một mở bài hay phải vừa dẫn dắt tự nhiên, vừa nêu bật được vấn đề và thể hiện được quan điểm của người viết.
- Cách 1 (Đi từ tổng quan đến cụ thể): Dẫn dắt từ một vấn đề lớn, một quy luật chung của cuộc sống/văn học rồi hướng vào vấn đề cụ thể của đề bài.
- Cách 2 (Tương phản): Đặt ra hai hình ảnh, hai quan niệm đối lập để làm nổi bật vấn đề cần nghị luận.
- Cách 3 (Trích dẫn): Bắt đầu bằng một câu thơ, một câu danh ngôn, một lời nhận định có liên quan để tạo sự lôi cuốn và học thuật.
Dù chọn cách nào, một mở bài chuẩn cần đảm bảo 3 yếu tố: Dẫn dắt vấn đề, Nêu vấn đề (trích dẫn nhận định/giới thiệu tác phẩm), và Nêu luận đề (phương hướng giải quyết của bài viết). Một mở bài cuốn hút là bước khởi đầu hoàn hảo cho cách làm thành công.
Triển khai thân bài của cách làm bài văn nghị luận
Đây là phần trọng tâm, thể hiện rõ nhất năng lực tư duy và lập luận của bạn. Hãy bám sát dàn ý đã lập để triển khai từng luận điểm. Mỗi luận điểm nên được viết thành một đoạn văn hoàn chỉnh.
- Cấu trúc của cách làm bài văn nghị luận (Mô hình D-L-DC-B): Diễn dịch (Câu chủ đề): Nêu luận điểm chính của cả đoạn. Câu này phải ngắn gọn, rõ ràng và thường đứng ở đầu đoạn. Lý lẽ: Dùng các câu văn tiếp theo để giải thích, cắt nghĩa, phân tích cho luận điểm vừa nêu. Tại sao bạn lại nói như vậy? Ý nghĩa của nó là gì? Dẫn chứng: Đưa ra dẫn chứng cụ thể (chi tiết tác phẩm, số liệu, sự kiện) để minh họa cho lý lẽ của bạn. Hãy nhớ, dẫn chứng phải đi kèm với phân tích.
- Sự liên kết: Sử dụng các từ ngữ chuyển đoạn (Thật vậy, Không chỉ vậy, Bên cạnh đó, Tuy nhiên, Tóm lại…) để các luận điểm không bị rời rạc mà kết nối chặt chẽ với nhau, tạo thành một hệ thống lập luận thống nhất. Đây là kỹ thuật cốt lõi trong cách làm bài văn nghị luận mà bạn cần luyện tập thường xuyên.
Viết kết bài – Để lại dư âm sâu sắc
Kết bài là lời chào tạm biệt, là nơi bạn gói ghém lại tất cả những gì đã trình bày và để lại một dấu ấn cuối cùng trong lòng người đọc. Đừng kết bài một cách vội vã, cộc lốc.Nhiệm vụ của kết bài:
- Khẳng định lại vấn đề: Tóm lược ngắn gọn các luận điểm chính đã trình bày ở thân bài.
- Đánh giá tổng quát: Nêu ý nghĩa, giá trị của vấn đề nghị luận (giá trị của tác phẩm, ý nghĩa của tư tưởng đạo lý…).
- Mở rộng và liên hệ: Gợi ra những suy ngẫm mới, liên hệ với bản thân hoặc thực tiễn cuộc sống để tạo dư âm.
Một kết bài hay sẽ khiến bài văn của bạn trở nên trọn vẹn và nâng tầm giá trị cho toàn bộ những nỗ lực trước đó. Đây là bước cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng trong cách làm bài văn nghị luận.
Lời kết
Cách làm bài văn nghị luận chính là chiếc chìa khóa mà instantnewshub thấy sẽ giúp bạn mở ra cánh cửa tư duy sâu sắc và lập luận thuyết phục. Hành trình luyện tập vẫn còn dài, nhưng với sự kiên trì bạn chắc chắn hỗ trợ bạn tự tin chinh phục mọi thử thách phía trước.
